Πολλές θεωρίες και εικασίες υπάρχουν γύρω από το όνομα “Έλωνα” που έχει η Μονή της Παναγιάς στο Λεωνίδιο. Το κείμενο του πατέρα Ιωάννη Σουρλίγγα είναι χαρακτηριστικό…
Γιά τήν ἐπωνυμία τῆς μονῆς δέν ὑπάρχει κάποια ἱκανοποιητική ἑρμηνεία. Ἡ ἐπωνυμία «Ἔλωνα» ἀποδίδεται στόν τόπο ὅπου βρέθηκε ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας ἤ κτίστηκε τό μοναστήρι.
Σέ ἐπίσημη μνεία τῆς μονῆς ἀπό τό Πατριαρχεῖο, κατά τήν ἀπονομή τοῦ σταυροπηγιακοῦ της προνομίου, ὁρίζεται «εἰς τοποθεσίαν Ἔλωνης καλουμένην». Ἡ ἐπωνυμία θά μποροῦσε ἴσως νά συσχετιστεῖ μέ τό «ἕλος». Σέ σφραγίδα τῆς μονῆς σέ ἔγγραφό του 1798 μ.Χ. διαβάζουμε: «ΘΕΙΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΥΠΕΡΑΓΙΑΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ ΚΟΙΜΗΣΕΩΣ ΦΑΝΕΡΩΜΕΝΗΣ ΕΛΩΝΑ».
Σύμφωνα μέ μία ἄλλη θεωρία ἡ μονή ὀφείλει τήν ἐπωνυμία της σέ κάποια παλαιά εἰκόνα, ἡ ὁποία – σύμφωνα μέ τήν παράδοση- μεταφέρθηκε στήν Τσακωνιά ἀπό τό Ἕλος τῆς Λακωνίας, μία περιοχή πού τρέφει ἀκόμη ξεχωριστή πίστη στήν προστασία τῆς Ἔλωνας. Κατά τήν παράδοση αὐτή, ὅταν γύρω στά 582 μ.Χ. οἱ κάτοικοι τοῦ Ἕλους ἐξαιτίας τῆς εἰσβολῆς τῶν Σλάβων κατέφυγαν ἄλλοι στή Μονεμβασία καί ἄλλοι στήν Τσακωνιά, ἔφεραν μαζί τους μία εἰκόνα πού διατήρησε τό ὄνομα τοῦ τόπου τούς (Ἔλωνα ἀπό τό Ἕλος). Ἡ ὑπόθεση αὐτή εἶναι ἡ ἐπικρατέστερη, καθώς οἱ ἄλλες ἀπόψεις παρουσιάζουν μεγαλύτερες ἐτυμολογικές ἀδυναμίες, ὅπως π.χ. ὅτι προέρχεται ἀπό τή λέξη «ἕλος» (=βάλτος), ἕναν γειτονικό τόπο δηλαδή, βαλτώδη, ὅπου πιθανόν εἶχε πρωτοϊδρυθεῖ ἡ μονή. Ἤ ὅτι μπορεῖ νά ἔχει προέλθει ἀπό τήν τσακώνικη λέξη «Ἔουνη» πού σημαίνει «Ἐλεοῦσα» ἤ ἀπό τήν ὀνομασία σπηλαίου.
Ἡ ἐπωνυμία, ὅπως καί νά ἑρμηνευτεῖ ἐτυμολογικά, φαίνεται παλιά. Μία ὑπόθεση ποῦ μποροῦμε νά κάνουμε εἶναι μήπως ἡ ἐπωνυμία « Ἔλωνα» ἔδωσε στό γειτονικό, ἀλλά μεταγενέστερα δημιουργημένο χωριό, τό Λεωνίδιο, τόν ἀρχικό πυρήνα τῆς ὀνομασίας του; Τό Λεωνίδι, πού στά τσακώνικα γίνεται «Ἁγιελίδι», μέ ἐτυμολογική προέλευση ἀπό τό «Ἅγιος Λεωνίδης», μπορεῖ νά προῆλθε ἀπό τό «Ἔλωνα – Ἐλωνίδιο». Ἡ μονή εἶχε μετόχι στό χῶρο πού δημιουργήθηκε τό σημερινό Λεωνίδιο. Ο Pouqueville μάλιστα τό ἀποκαλεῖ «Eleonition».
kalimera-arkadia.g